Taal Galicisch (Galego)

Galego, oftewel het Galicisch, is de taal van Galicië. Deze lokale Romaanse taal wordt gesproken door ongeveer 2,4 miljoen mensen en 70% van de inwoners van Galicië. De taal heeft veel weg van het Portugees en wordt door velen als een mix tussen Spaans en Portugees ervaren. De taal stamt al uit de middeleeuwen en tegenwoordig zie je het galego in Galicië overal. Het is een officiële lokale taal, waardoor bijvoorbeeld de bewegwijzering in geheel Galicië tweetalig is, zowel in het Spaans als in het Galicisch.

Historie en herkomst

Het Galicisch is een Romaanse taal, dat betekent dat het afstamt van het latijn. Andere romaanse talen zijn bijvoorbeeld het Frans, Spaans, Italiaans, Portugees, maar ook het Catalaans en Roemeens. In de vroege eeuwen bestonden deze talen nog niet. Er was het volkslatijn dat gesproken werd, en die taal kende verschillende regionale varianten in het zuiden van Europa. De variant die in het noordwesten van Spanje gesproken groeide uit tot de west-iberische romaanse taal Galicisch-Portugees. Deze taal werd rond het jaar 600 gesproken in het Koninkrijk Galicië dat zich ongeveer uitstrekte over Galicië en het noorden van Portugal. 

In de loop van de middeleeuwen veranderen de heerschappij op het Iberisch schiereiland. De castilianen rukten op naar Galicië en Portugal werd een eigen koninkrijk. Dit had invloed op de ontwikkeling van taal. In Portugal ontwikkelde het Galicisch-Portugees zich tot het Portugees, terwijl men in Galicië invloeden van het castiliaans (Spaans) ondervond. En zo ontstond het Galego. Een eigen taal, die afstand van het latijn en invloeden kent uit het Spaans en Portugees.

De eerste Galicische teksten stammen uit de twaalfde eeuw, waar ze opdoken in Latijnse schriften. Vanaf 1200 verschijnen er vele geschriften in het Galicisch. Tussen 1300 en 1500 verschijnen er ook vele liederen. Vanaf de 16e eeuw zijn er minder Galicische geschriften bewaard. Pas in 18e eeuw verschijnen er weer Galicische woordenboeken. Een teken dat de taal gebruikt wordt. In de 19e eeuw kent de taal een opleving en wordt het weer vaker in de literatuur gebruikt.

In de 20e eeuw, tijdens de Franco dictatuur, kent het Galego een dieptepunt. De taal wordt namelijk verboden, net als het Catalaans en Baskisch. Het was verboden in het Galego te spreken, onderwijzen en te publiceren. Natuurlijk is het spreken moeilijk te controleren, maar op onderwijs en publicatie werd met name in het begin van de dictatuur streng toegezien. Na de dictatuur ontstaat er in geheel Spanje weer ruimte voor de regionale talen en is het Galicisch weer toegestaan. Vanaf eind jaren ’70 wordt er weer onderwezen in het Galicisch, zie je de taal opduiken in het straatbeeld en hoor je het overal. Sindsdien is ook het gebruik van het Galicisch toegenomen en de kennis van de taal bij de jongeren. 

Affiche ter promotie van het Galego
(tekst: meer dan ooit, willen we Galego horen)

Officiële taal

Het Galego is een officiële taal en geen accent. De taal is in 1978 erkend als één van de vijf officiële regionale talen van het land (lenguas españolas). In Spanje is Spaans (Castiliaans) de officiële taal in het gehele land. Daarnaast zijn er vier officiële regionale talen: Baskisch in Baskenland en Navarra, Catalaans in Catalonië, Valencia in de Balearen, het Aranees dat wordt gesproken door slechts zo’n 4000 mensen in de Vallei van Aran in Catalonië en tot slot dus het Galicisch in Galicië. 

Het Galego is dus een taal en geen accent, dat betekent natuurlijk niet dat Galiciërs geen accent hebben. Natuurlijk hebben ook zij een accent als ze Spaans spreken. Waar je ook bent in Spanje, overal klinkt het Spaans net wat anders. In Nederland kennen we hetzelfde, je hoort dat iemand uit Noord-Holland, Groningen, Limburg of Brabant komt. 

Galicische tekst in typische Galicisch lettertype

Gebruik van het Galicisch

Ben je in Galicië, dan hoor je ongetwijfeld Galego. Toch is het niet zo dat de taal altijd en overal gesproken wordt. Ongeveer 70% van de inwoners van Galicië beheerst het Galego. Het daadwerkelijke gebruik van de taal varieert enorm onder de inwoners:

  • 30% spreekt altijd in het Galego
  • 22% spreekt vaker in het Galego dan in het Spaans
  • 23% spreekt vaker in het Spaans dan in het Galego
  • 24% spreekt altijd in het Spaans

Zo klinkt het Galego:

Net zoals op veel plaatsen in de wereld is de lokale spraak meer aanwezig in rurale gebieden, zo ook in Galicië. In de grote steden wordt vaak Spaans gesproken. Hoe verder je naar kleine, afgelegen dorpjes gaat, hoe groter de aanwezigheid van het Galego.  Van de grote steden wordt in Santiago de Compostela nog het meest Galicisch gesproken, ruim 20% van de Compostelanen geeft aan altijd in het Galego te praten.

Ben je in Galicië, dan zie je de taal ongetwijfeld. Bewegwijzering is overal in Galicië tweetalig. Dit is verplicht door de overheid. Ook in Baskenland en Catalonië zie je dit. Verder is er een lokale tv-zender die geheel in het Galego uitzendt: Televisión de Galicia.  De grootste krant van Galicië is La Voz de Galicia. Deze krant is Spaanstalig, maar het Galicisch wordt gebruikt in culturele en opiniestukken. Er zijn zelfs stukken waar het Spaans en Galego door elkaar worden gebruikt. Wanneer men bij een reportage bijvoorbeeld iemand spreekt die in het Galicisch antwoordt, dan plaatst men het antwoord ook in het Galicisch in de krant. 

Vrijwel iedereen die Galicisch beheerst begrijpt ook het Spaans. En ook andersom is er enig begrip, zo blijkt ook uit het gebruik van twee talen door elkaar in de krant. Soms zijn de verschillen tussen het Galego en het Spaans dan ook klein, bijvoorbeeld A Coruña (Galicisch) vs La Coruña (Spaans). Hetzelfde geldt voor de naam van de taal zelf: Galego met één l is Galicisch, Gallego met twee ll-en is Spaans.
De Galicische taal heeft ook een eigen feestdag in Galicië: Día de las Letras Gallegas. Deze feestdag is één van de twee grote feestdagen in Galicië en viert men op 17 mei. Deze dag is gekozen, omdat op die dag in 1863 de eerste uitgaven van ‘Galician Songs’ bij de bekende Galicische dichteres Rosalía de Castro werd gepubliceerd. 

Op de snelweg staat A Coruña in het Spaans en Galicisch aangegeven (Photo by Xurxo Lobato/Cover/Getty Images)

Mijn eerste kennismaking met het Galego

Een van mijn eerste kennismakingen met het Galicisch was op de Universiteit van Santiago de Compostela. Toen ik mijn vakken moest kiezen werd me verteld dat de collega’s in twee talen gegeven werden: Spaans en Galicisch. De keuze hiervan was aan de professor van het betreffende vak. De professor bepaalde de taal van de klas. Voor mij betekende dit strategisch kiezen, want Spaans was al moeilijk toen ik net in Santiago studeerde, laat staan Galicisch!

Bekende woorden/uitspraken in het Galicisch

Opvallend aan het Galego ten opzicht van het Spaans zijn het gebruik van de X (abaixo vs abajo), dit hoor je ook daadwerkelijk. In de schrijfwijze gebruikt men in het Galego vaak nh waar het Spaans de ñ gebruikt (Espanha vs España). Dat betekent overigens niet dat de ñ (spreek uit: enje) niet voorkomt in het Galego, zie het onderste woord hieronder:

GalegoEspanolNederlands
MoitoMuchoVeel
BenvidoBienvenidoWelkom
AdeusAdiosDoei
Viaxar Viajar Reizen
A Cidade La ciudad De stad
Boas Noites Buenas Noches Goede nacht
Eu Yo Ik
chuvia Lluvia Regen
Saúde! Salut Proost
Cervexa Cerveza Bier
Viño Vino Wijn

Oh ja, het Galicisch kent meer dan 70 woorden voor regen!